Сан есім(неше?қанша?нешінші?нешеу?)
1)Құрамына қарай:
1)Дара с.е.-бір ғана түбірден (негізгі не туынды) тұрады.
2)Күрделі с.е.-кемінде екі сөзден тұрады.
2)Мағынасына қарай:
1)Есептік с.е.-нақты санды білдіреді.(қанша?неше?)Күрделі с.е. әр сыңары бөлек
жазылады.
2)Реттік с.е.-реттік қатарын білдіреді.(нешінші?)
Р.с.е. араб цифрімен берілсе, дефис қойылады. С.е. рим цифрімен берілсе дефис
қойылмайды. Күн,жыл аттарымен тіркескен р.с.е. кейін дефис қойылмайды.
3)Жинақтық с.е.- жинақталған санын білдіреді. (нешеу?)
4)Болжалдық с.е.- шамамен болжамдап көрсетеді. (қанша?неше?қай шамалы?) Б.с.е
цифрмен берілсе, қосымша дефис арқылы жазылады. Б.с.е. қосарланып келгенде дефис
жазылады. Б.с.е. жасайтын шамалы, шақты т.б. сөздері здері тіркескен сандармен
бөлек жазылады.
5)Топтау с.е.-санын топтап көрсетеді. (нешеден?) Ш.септігі арқылы жасалады.
Қосарланып айтылған т.с.е. дефис арқылы жазылады.
6)Бөлшектік с.е.-бөлшектік санын білдіреді. (қанша?неше?)
Сан есімнің сөйлемдегі қызметі:
1)Анықтауыш
2)Баяндауыш-сөйлем соңында жіктеліп не заттанып келсе.
3)Толықтауыш-заиианып келсе.
4)Бастауыш-заттанған с.е. а.септігінде тұрса.
5)Пысықтауыш-етістіктің алдынан келіп, істің мөлшерін білдірсе.
Есімдік.
1)Мағынасына қарай:
1)Жіктеу-белгілі бір жақ түрінде:мен,сен, сіз,ол,біз,сендер, сіздер,олар.
2)Сілтеу-нұсқау,көрсету мағынасында:сол,мынау,аналар,міне.
3)Сұрау-жауап алу не сұрау мағынасында:кім,не,неше,қайда,неге.
4)Өздік-өз сөзі
5)Жалпылау-жалпылау,жинақтау мақсатында: барлық,бәрі,күллі,барша,тегіс.
6)Белгісіздік-жорамалдап, тұспалдап
көрсетуі:кейбіреу,қайсыбір,әлдеқайда,әлдеқашан,әлдене.
7)Болымсыздық-болымсыздық мағынамында:
ешкім,ешқайда,ешбір,ешқашан,ештеңе,дәнеме.
Есімдіктің сөйлемдегі қызметі:
1.Бастауыш-а.септігінде
2.Баяндауыш-жіктеліп не заттанса.
3.Толықтауыш-і. Септігінен басқа септіктерде тұрса.
4.Анықтауыш-ілік септігінде болса.
5.Пысықтауыш-мекен,мезгіл мағыналарында қолданса.